Texts

  • Die Glamoureuse Sehschule
  • Manfred Schneckenburger

1972 entwarf der Ästhetiklehrer Bazon Brock für die documenta 5 eine Besucherschule. Die Ausstellung sollte ein „Trainingsfeld für Wirklichkeitswahrnehmung” sein: primäre, sekundäre, tertiäre Bildwelten waren zu unterscheiden und, Schicht um Schicht, abzuheben. Ein durchaus intellektuelles Vergnügen, bei dem Kunst gelegentlich einen ärgerlichen didaktischen Appell bekam. Dennoch traf diese Aufforderung zur Arbeit einen Strang, der, letztlich, bis heute durchwächst.
 
Warum angesichts einer jungen Künstlerin, die 1972 noch nicht einmal geboren war, auf die documenta 5 zurückblicken? Weil Kinga Dunikowski, glauben wir ihr selbst, gleichfalls „verschiedene Realitätsebenen” schichtet und sie unter das Dach von Fiktionen stellt? Weil sie – ohne es zu wissen? – Philosophen wie Jean Baudrillard reflektiert, die unsere Informationsgesellschaft auf den Nenner der Simulation bringen und hier die stärkere Wirklichkeit sehen? Kein Zweifel, die Arbeiten von Kinga Dunikowska berühren auch diese Stratigrafie zwischen Fiktion und Wirklichkeit.
 
Doch ihre Stücke und Inszenierungen sind alles andere als didaktisch oder philosophisch schürfend. Sie stammen von einer Künstlerin, der die Traumwelten Hollywoods, die grafischen Hypertrofien der Comics, die Versprechungen von Schaufenstern und Schlagern, aber auch die Visionen eines George Orwell längst ein Stück Selbstverständlichkeit geworden sind. Sie hadert mit ihrer „Lüge” nicht – sie nutzt deren Versatzstücke und Ikonen, im Gegenteil, für eine schillernde Zuwendung. Sie übernimmt ihre Metaphern und Konventionen und verdichtet sie zu bildstarken, glamoureusen Tableaux. Diese Arbeiten sind lustvoll und auf ambivalente Weise vom Fluchtraum der Fiktionen fasziniert. Mit der Videokamera sammelt Kinga Dunikowska die dubiose Folklore spitzenverhangener Fenster und ihren herzigen Kitschdekor. Für die zugehörige Sofaecke nähte sie schon 1997 ein „rosa Fühlobjekt”. Die Phantasie kommt mit dem geliebten Blendwerk künstlicher Welten, mit Strandidyllen wie aus Urlaubsprospekten, aufmontierbaren, aufgießbaren Paradiesgärten oder auch mit den ägyptischen Horror-Augen von Big Brother daher. Kinga Dunikowska lässt den Schlager „Baby, you can drive my car” aus einem rosa Pappauto tönen, hängt daneben verschiedenfarbige T-Shirts und die Peng-Chiffren der Comic-Sprache auf. Abbreviatur einer falschen Idylle, halbwegs zwischen Teenagerromantik und Bonny und Clyde. Sie träumt ihre eigenen Träume, um sie liebevoll, künstlerisch wieder zusammenzusetzen.
Sie richtet James Bond ein kühles Designer-Büro ein – und will selber mitspielen. Deshalb erfindet sie jene konspirative Organisation „Orakel”, deren Leiterin eine unberechenbare Frau „Namens Kinga D.” ist, die „ihre Machenschaften als Kunst bezeichnet” – die Künstlerin an der Schnittstelle von Fiktion und Realität, wo sie einen kaum entwirrbaren Knoten bindet.
 
Ihre Zuneigung nimmt die künstlichen Welten ernst und decouvriert sie zugleich.
Der „Magic Garden”, ein Blumendschungel aus Plastic-Blüten, führt auf dem Monitor seine eigene Montageanleitung vor. Sonne und Wellerauschen neben dem Strandstilleben aus Liegestuhl, Sonnenschirm, Palme, Sand kommen aus der Konserve.
 
Wer will, kann hier ohne weiteres im Sinne von Bazon Brock „Wirklichkeits-wahrnehmung” einüben. Er gerät dann in eine Situation wie die „Little Sister” beim Gang durch die eigene Wohnung. Sie trägt eine Videokamera um den Hals gehängt und filmt ihren Weg durch die vertrauten vier Wände. Die Medienperspektive kommt dem Blick aus Augenhöhe nahe. Sie stimmt fast, aber nicht ganz. Die kleine Abweichung des Blickwinkels reicht aus, um das gewohnte Heim zu verändern.
Das Medium beharrt, so dicht es sich der Wirklichkeit angleichen mag, auf seiner eigenen Realität. Fiktion und Realität können nur um den Preis ihrer Selbst-aufgabe identisch sein. Kinga Dunikowska gibt der Fiktion, die sie – fiktiv – zur Realität erklärt, komplexe Verschränkungen vor. So kompliziert kann ein einfacher Gang durch die Wohnung sein.
 
Wer will, kann aber auch die narrative, ironische Konsequenz dieser Szenerien als Ganzes akzeptieren. Auch die Entzauberung trägt dann, auf einer anderen Ebene zum Zauber bei. Die Enthüllung zerstört nicht, sondern bricht. Die Desillusionierung denunziert nicht, sondern rundet ab.
 
Daraus resultiert weder ein wahrnehmungskritisches Ecercitium und erst recht keine Kulturkritik? Die Künstlerin inszeniert ein artistisches Spiel. Sie durchschaut die Illusion, doch ihre Einwände (wenn es denn welche gibt) hüllt sie in die Watte einer sanften Ironie. Kinga Dunikowska möchte damit erreichen, dass man „sich in der von mir geschaffenen Welt wohl fühlt, sich von ihr einnehmen lässt”. Sie selber steht zwar neben ihren Arbeiten, ohne deshalb, ganz Kind von Baudrillards Epoche der Simulation, außerhalb von Welt, aus der sie stammen, zu stehen. Entscheidend ist der Schwebezustand: dass der changierende Blick ins Offene geht. Ein Anflug von Poesie, der James Bond, Schlägerträume und künstliche Paradiese gerade dadurch überhaucht, dass er ihnen ihre Illusionen gleichzeitig gibt und nimmt.
 
Die lächelnde Antwort einer jungen Generation auf Adornos grimmiges Verdikt und über die Kulturindustrie?
 
 
MANFRED SCHNECKENBURGER
Kunsthistoriker, Kunstkritiker und Kurator.
Zweimaliger Leiter der documenta (6/1977 und 8/1987).
Künstlerischer Leiter von internationalen Kunstausstellungen
Ehem. Direktor der Kunstakademie Münster.

  • Der Zaubergarten und die Nachtigall
  • Hans Gercke

TOKYO, IM FEBRUAR

Das Frühstück ist hervorragend – kontinental, britisch, amerikanisch, asiatisch, chinesisch, koreanisch, japanisch. Müsli und Miso-Suppe, Kimchi, Sushi, Fisch, Käse, Croissants, Vollkornbrot, Reis, Ham and Eggs, Beans and Bacon.
Die Japaner haben noch nie Schwierigkeiten gehabt, sich fremdes Kulturgut anzueignen und es zu perfektionieren – sei es bezüglich des Buddhismus oder der chinesischen Tuschmalerei, betreffe es Autos oder Computer. Dabei haben sie keinerlei Probleme, ihre eigene Kulturtradition zu bewahren. Man muß dem Shinto nicht abschwören, um Buddhist zu werden, und schon gar nicht dem Kapitalismus.

Aus dem Fenster im 32. Stock meines Hotels sehe ich auf der Baustelle gegenüber die Arbeiter antreten. Appell, Ansprache, Gymnastik, ein Lied. Wuselnde Ameisenscharen verschwinden in Schlund der U-Bahnstation. Die Obdachlosen unter der Brücke haben bereits ihre Pappkarton-Häuser zusammengefaltet und damit begonnen, ihrem Tagewerk nachzugehen. Bei Erdstößen, so empfiehlt eine Hinweistafel, sei es allerdings besser, vom Fenster zurückzutreten und sich in die Nähe der gegenüberliegenden Wand zu begeben. Meine Frau ruft an und fragt, wie es in Japan sei. Ich sage: Wie in Heidelberg – lauter Japaner.
Wir sind unterwegs in Sachen Kultur, Information, Austausch – ein gutes Dutzend Kuratoren und Kritiker aus Deutschland, und wir werden behandelt wie Staatsgäste: Limousinen, Chauffeur mit weißen Handschuhen, Champagner-Empfänge, Escort und Guide, Kaiseki und Geishas. Nach getaner Arbeit Karaoke, Pachinko und Bier. Japan ist der größte Bierproduzent der Welt, selbst die Ochsen werden mit Bier eingerieben.

Wer nur hat die idiotische Idee gehabt, eine Nacht in einem Ryokan einzuplanen? Ich verrate nicht, daß ich es war – ich möchte die Erfahrung nicht missen, einschließlich der Ansprache auf English, die ich, als „speaker of the day”, nach dem heißen Bad angetan nur mit einer Yukata, vor dem Bürgermeister – er in dunklem Anzug mit silbergrauer Krawatte –  zu halten hatte. Der Kopf war erstaunlich klar am nächsten Morgen, nach den unzähligen Fingerhüten voll Sake am Abend zuvor.

Es wird Zeit aufzubrechen. Bald werden wir in endlosen Staus auf mehrstöckigen Straßen stehen, stundenlang. Draußen Beton, Glas, Neon, ein „Love-Hotel” („Rabu-Hoteru”), getreue Kopie von Neuschwanstein. Im Auto hingegen Videos: Hokusai, Fuji, Koto, Kimonos, Kirschblüte.

Als ich das Hotel verließ, sang die Nachtigall. Als ich am Abend ankam, sang sie wieder. Am dritten Morgen wurde ich mißtrauisch und entdeckte denn auch die kleinen Lautsprecher inmitten der eben aufgegangenen Pflaumenblüten. Immerhin diese – und auch der Hauch von Schnee, der mit ihrem zarten Weiß wetteiferte – waren echt.

HEIDELBERG, IM MAI

An meine Japan-Erlebnisse muß ich denken, wenn ich mich an Kinga Dunikowskas Heidelberger Installation erinnere. Sie hat das kleine Gewächshaus schon anderswo aufgebaut, den „Magic Garden”, in dem künstliche Blumen blühen, eine Art profanierten und ironisierten „Hortus conclusus”, einen Paradies-Ersatz aus dem Hobby-Markt. Das Mini-Treibhaus steht wie das Portiuncula-Kirchlein des heiligen Franz in einem größeren Raum, passenderweise im ohnehin an eine Orangerie erinnernden Glaserker der Ausstellungshalle. Unter blühenden Bäumen aus Papier darf es sich der Ausstellungsbesucher auf Kunstrasen und weichen Blumenkissen bequem machen. Zur Ausstattung gehört ein Video-Film, der zeigt, wie der „Magic Garden” aus den einzelnen Teilen eines Bausatzes zusammengebastelt und mittels bestimmter Chemikalien zu raschem Erblühen gebracht werden kann.

Das Ganze ist keineswegs allein der blühenden Phantasie einer jungen Künstlerin entwachsen, sondern ist zumindest in Teilen vorgefundene Realität, somit Objet trouvé: Den Bausatz hat Kinga in einem Geschäft in London entdeckt.
Sie integriert ihn in einen verblüffend einfach anmutenden, in Wahrheit aber höchst komplexen Kontext. Man mache sich die Mühe, die Winkelzüge der Installation nachzuvollziehen:

Gegenstand der Arbeit ist ebenso die Natur wie die Kunst, Themen sind Wahrheit und Wahrnehmung. Natur erleben wir heute nahezu ausschließlich nur noch als Kultur-Produkt, als aus zweiter und dritter Hand vermitteltes Erzeugnis. Wo sie uns gleichwohl ungebändigt begegnet – etwa in den unbeherrschbaren, undurchschaubaren Urgründen unseres eigenen Wesens – kann dies höchst überraschend, beglückend, aber auch beängstigend sein.
Kultur war immer bemüht, Natur zu zähmen. Von da war es freilich oft nur ein kleiner Schritt zu ihrer Vergewaltigung, ebenso vom Bemühen um Veredelung zur törichten Illusion, sie beherrschen oder gar verbessern zu können. Solche Hybris hat bekanntlich zum Hinauswurf aus dem Paradies geführt, das man sich im Nachhinein bezeichnenderweise als Garten vorstellte, als Kulturprodukt also, das ausgegrenzt ist aus der Wildnis durch Hecke und Zaun. Das Wesen übrigens, das auf der Hecke sitzt, sozusagen mit einem Bein in der einen, mit dem anderen in einer anderen Welt, ist die Hexe. Hexen wurden verehrt und verfolgt, im Extremfall verbrannt.

Hexen können ebenso faszinierend wie gefährlich sein, mitunter, wie man aus James-Bond-Filmen weiß, auch höchst attraktiv. In einem früheren Planungs-stadium war vorgesehen, anstelle des Pappgartens im Studio des Heidelberger Kunstvereins ein James-Bond-Büro einzurichten. Unter den Requisiten, die darin zu sehen gewesen wären, hätte man den knapp formulierten neuesten Auftrag an Bond gefunden, der zum Inhalt hat, einer höchst gefährlichen Organisation namens „Orakel” das Handwerk zu legen, die ihren Sitz in der Nähe von Krakau hat. Wörtlich heißt es:
„Die Leiterin ist eine Frau namens Kinga D. Genaueres ist über sie nicht bekannt, außer, daß sie unberechenbar ist und ihre Machenschaften als Kunst bezeichnet, was sie für uns umso gefährlicher erscheinen lassen sollte”.

HEIDELBERG, IM OKTOBER

Die gestalterische Auseinandersetzung mit der Natur im Thema des Gartens ist eines der spannendsten Themen der Kunstgeschichte. Ein Häuschen mit Garten zu haben, scheint ein elementares Bedürftnis zu sein. Immer verweist Kitsch auf ernstzunehmende Wünsche und Sehnsüchte. Wo solche vorhanden sind, ist die Phantasie der Vermarkter sogleich zur Stelle. Mangelndes Urteils- und Differenzierungsvermögen ihrer Kunden macht es ihnen einfach: Surrogate sind leichter verdaulich und pflegeleicht. Allerdings, um noch einmal an den Anfang unserer Überlegungen zurückzukehren: Der Gesang der künstlichen Nachtigall konnte den kranken Kaiser nicht heilen.

Das Gewächshaus steht für die Manipulierbarkeit der Natur. Künstliche Blumen in ein Gewächshaus zu sperren, ist an sich schon paradox. Natur im Kunst-Kontext vorzuführen, wäre ein Spiel mit Kontrasten. Das Künstliche als Kunst zu präsen-tieren, ist Tautologie oder Provokation.
Kinga Dunikowska hat keine Botschaft, sie beantwortet keine Fragen, prangert nicht an, stellt nicht bloß. Ironie ist durchaus im Spiel, keine Frage, aber ebenso Sympathie, Verständnis. Die Arbeit ist doppelbödig, irritierend, sibyllinisch. Wissenschaftlich klingt das so: „Die kritisch utopische Dimension der künstlerischen Arbeit Kinga Dunikowskas liegt im Vorführen der Angleichung von zur Farce erstarrter künstlerischer Utopie und künstlerische Utopien vorgaukelnder Künstlichkeit der medialisierten Traumwelten des Alltags” (Martin Henatsch).

Kinga selbst schreibt über ihren „Magic Garden”: „Die Idee (...) ist, eine künstliche Welt zu erschaffen, eine Art ‚Alice im Wunderland-Welt‘, in die man sich gerne flüchtet. Mich beschäftigt das Verhältnis von Realität und Fiktion – von Wahrheit und Lüge – davon, wie wir Fiktionen gerne hinnehmen und uns mit der Realität schwertun. Mein Interesse gilt den verschiedenen Realitätsebenen, die wir uns, verstärkt durch unsere Medienwelt, erschaffen (...) Lügen verkaufen Lügen – oder ist doch alles Wahrheit? Gleichzeitig ist es meine eigene Faszination für diese Fähigkeiten, Welten herzustellen und für diese Produkt-Welten selbst.”

Was ist Wahrheit? Nicht von ungefähr wurde die Pilatus-Frage nicht im luftleeren Raum philosophischer Überlegungen gestellt, sondern in einer Situation, in der es um Leben und Tod ging.
Kinga Dunikowskas höchst subversive Installation war in Heidelberg Teil einer größeren Ausstellung mit Werken ihres Vaters, Wincenty Dunikowski, gen. Duniko. Für den Katalog dieser Ausstellung schrieb Lars Brandt einen Text, der zwar auf Duniko gemünzt war, sich jedoch ebenso auf die Arbeit von Kinga Dunikowska beziehen läßt. Brandt zitiert Albert Camus, der festgestellt hat, daß die Welt der Katze nicht die des Ameisenbären ist, und er plädiert, an diese Einsicht anknüpfend, für die Anerkennung der Koexistenz des Disparaten:

„Die Unterschiede sind da. Also erkennen wir sie an. Machen wir etwas damit, nicht dagegen. So einfach ist das im Prinzip. So schwierig ist das aber in den Augen all derer, denen die Koexistenz des nicht zu Vereinbarenden ganz grundsätzlich, wo auch immer, im Ästhetischen, Moralischen, Religiösen oder sonstwo, schlichtweg ein Graus ist. Hingegen keinen Anstoß daran zu nehmen, vielmehr den poetischen Mehrwert zu realisieren, den die Tatsache mit sich bringt, daß die Wirklichkeit sich nicht zähmen läßt wie ein Zirkuslöwe, davon erzählt Dunikos Arbeit”. Prophetische Worte, die angesichts der Ereignisse der letzten Wochen und ihrer noch unabsehbaren Folgen eine neue Aktualität gewonnen haben.

HANS GERCKE
Kunstkritiker, Feuilletonredakteur, Honorarprofessor an der Pädagogischen Hochschule Heidelberg.
Bis 2006 Direktor des Heidelberger Kunstvereins.

  • Der Spion aus dem Land der Moderne
  • Aneta Szylak

Bond lebt ewig, außerhalb von Raum und Zeit, immer in seinen besten Jahren, potent sowohl beruflich wie auch sexuell. Er ist eine fiktive Figur, die so eng mit unserer Realität verbunden ist, dass sie, genauso wie Schauspieler oder Sportler, als Werbeträger für Uhren, Autos oder Getränke fungieren kann. Er ist zu einem universellen Symbol des Mannes- Eroberers geworden. Einem Symbol, das durch die Enthüllung von nur einem Teil der Wahrheit über ihn in uns die Überzeugung der Kenntnis seiner Person hervorgerufen hat. Unser Wissen über James Bond stützt sich jedoch nur auf das, was uns in Filmen gezeigt wurde. Wir erblicken ihn niemals an seinen privaten Orten, sondern sehen ihn nur in anonymen Hotelzimmern, in fremden Büros, Laboratorien, Fabrikhallen oder einfach im offenen Raum. Die Installation von Kinga Dunikowska „Büro Bond” stellt den fehlenden Teil dieser uns einverleibten Geschichte dar. Sie gibt uns die Illusion, dass wir von nun an mehr wissen werden.
Das „Büro Bond” ist ein für einen Mann bestimmter Raum, der durch eine Frau konstruiert wurde; die Quintessenz dessen, woraus das Klischee des Mannes aufgebaut wird: aus dem was er besitzt und aus denen, die er besitzt. Die Künstlerin hat dieses Muster beobachtet und spielt ironisch mit seinen Bestandteilen.

Die Installation ist die intimste Art der Kunst. Sie ist eine Umgebung, in die der Betrachter eintritt und mit allen Sinnen eintaucht. Man kann sie nicht nur sehen: man kann sie auch hören, riechen und mit ganzem Körper spüren. Der sinnliche Raum dieses männlichen Ortes der Isolation appelliert an unsere Emotionen, und gibt uns das Gefühl etwas zu berühren, das von Natur aus verborgen bleiben sollte. Allein die Idee, ein solches Büro aufbauen zu wollen, könnte ein Hinweis auf die Unkenntnis der Regeln der Konspiration sein. Wir können daher von vornherein annehmen, dass es sich um eine „Unwahrheit” handelt. Es ist der Versuch einer Antwort auf die Frage, wie ein Raum aussehen könnte, der für eine von Natur aus wohnungslose - an keinen bestimmten Ort gebundene - Person, konstruiert würde. Betrachten wir die Elemente, aus denen das „Bond Büro” zusammengesetzt wurde. Die bequemen Sessel und Stühle bieten gute Arbeitsbedingungen, obwohl die Farbigkeit des Innenraums ein wenig zu heiss ist, vielmehr den erotischen Charakter eines Appartements als eines Arbeitsraums besitzt. Der Raum, dessen Innenausstattung stark an die 70er Jahre erinnert, ist mit Büromöbeln und  Schränken mit Schubladen für Karten und Zeichnungen gefüllt. Es befinden sich dort aber auch: ein Porträt der Königin, die Porträts seines Chefs M, des einfallsreichen Überbringers seiner Erfindungen Q und der zahlreichen Geliebten des Agenten. Und an dieser Stellen vergewissern wir uns, dass alles nur Schein ist. Man sollte doch nicht annehmen, dass sie glaubt, dass so ein Sexist wie 007 aus reiner Sentimentalität die Fotos von den Mädchen, mit denen er eine Nacht bei der Erfüllung seiner Agentenpflichten in Namen der Königin verbracht hatte, aufbewahren würde! Hinter den Fenstern der Wald, auf dem Regalbrett die geliebten Martinigläser und ein Shaker. Die Videokassettensammlung hält die Errungenschaften des Agenten in den verschiedenen Identitäten, in die er schlüpfte,  fest. Der gesamte Raum besitzt eine sehr narzisstische Atmosphäre. Kinga Dunikowskis Bond lebt die zelebrierte Vergangenheit.

An den Wänden befinden sich Bilder, die, wie wir wissen, eigene Werke der Schöpferin dieser Installation sind. Hier sind sie jedoch ein Teil der Inneneinrichtung, ein Element der Tarnung. Sie sind ein Stück des Modells, das die Künstlerin sich zu unterwerfen versucht. Sie dienen als ein Zitat und Ornament, der einen bestimmten Ort in der Zeit suggerieren und die modernisierende Stilistik des Innenraums bezeichnen soll. Die Bilder existieren nicht für sich. Sie sind aus dem Kontext des Innenraums herausgenommen und „objektiv“ auf der musealen Wand ausgestellt. Sie unterstützen die Vision von James Bond als einen Mann, der sehr viel Wert legt auf die raffinierte Einfachheit, Qualität und Modernität, in all ihren Bedeutungen.

Auf dem Schreibtisch finden wir eine Notiz von M. Aus ihr geht hervor, dass die Auftraggeber von Bond die Unschädlichmachung von Kinga D. erwarten. ORAKEL, die Organisation an deren Spitze die geheimnisvolle Unbekannte steht, hat sich die Vermischung „von Realität und Fiktion“ zum Ziel gesetzt. Dies macht sie für Bond sehr gefährlich. Warum jedoch? Vielleicht deswegen, weil Bond tatsächlich existiert? Oder vielleicht deswegen, weil Bond nicht existiert und niemals existiert hat? James Bond ist doch eine reale Person. Er ist gleichermaßen real wie Larry King, Madonna, George W. Bush und Lara Croft! Bond ist ebenso ein Macho, und repräsentiert die phallozentrische Ordnung einer Welt, die bereits jetzt zur Vergangenheit wird - zumindest als ein theoretisches Konstrukt. Es stellt sich daher die Frage: ob und welche Bedeutung die Tatsche hat, dass der Gegner von Bond eine Frau ist? Bis jetzt hat James Bond eigentlich nur mit den Männern gekämpft. Die Frauen, auch diejenigen, die sich auf der gegnerischen Seite befanden, verfielen seinem Charme (vorausgesetzt, dass sie vorher nicht unschädlich gemacht wurden). Bond benutzt Sex als ein Werkzeug, um neue Informanten und Helfer zu gewinnen. Außerdem,wie wir alle wissen, muss er sich bei der anstrengenden Tätigkeit als Agent entsprechend entspannen... Befürchtet M. etwa, dass die Anführerin von ORAKEL dem unermüdlichen 007 widerstehen könnte? Sie gehört doch zu der Generation, deren Vertreterinnen um die emotional unzugänglichen Frauenhelden mit  Neigung zur Gewalt, einen großen Bogen machen. Will ORAKEL etwa bewirken, dass die Welt von Bond nicht länger ernstgenommen wird? Begünstigt die Tatsache, dass der Gegner von Bond eine – reale und moderne – Frau ist, die ironische Betrachtung (und heimliche Beobachtung) dessen, was ein popkulturelles Bild eines Mannes, den wir zu begehren hassen, ist?

Es scheint wesentlich zu sein, dass, wie die Vorgesetzten von Bond auch meinen, Kinga D. „ihre Machenschaften als Kunst betrachtet”,wodurch die Arbeit der Künstlerin im Bereich der Diskussion über die Rolle des Künstlers in der heutigen Gegenwart bestimmt werden könnte. Die Probleme der Kunst, vor allem die Schwierigkeiten mit ihrer öffentlichen Rezeption, tauchen in der Regel dort auf, wo sie in den Bereich der Realität eindringt, wo sie die magische Grenze überschreitet, hinter welcher ihre Identifikation und Bestimmung erschwert werden. Der Geheimagent wird gegen die Usurpation der Kunst entsandt, gegen das Eindringen der Kunst in verbotene, reservierte Bereiche. Er soll das bekämpfen, was die Konvention enthüllt und ohnmächtig macht, eine Konvention deren Teil auch er selber ist.

Die Künstlerin, die mit den Bestimmungen des modernen Designs und mit denjenigen Prestigemustern, die durch Männer bevorzugt werden, spielt, enthüllt ihre emotionale Beziehung zu der heutigen Männlichkeit, die sie als ein kulturelles Muster begreift, welches durch die Medien erschaffen wurde. Auch in ihren anderen Arbeiten spielt sie mit den Konventionen eines perfekten Urlaubs, das dem bunten Prospekt eines Reisebüros entnommen zu sein scheint („Virtuell Reality”, 2001) oder mit den Illusionen von künstlichen Gärten, die aus Stoff,  Schaumstoff und Plastik bestehen („Magic Garden”, 2000). Die Installation „Büro Bond“ wirkt in gewissem Sinne wie das Museum eines Innenraumes. Wenn wir uns die Arbeitszimmer von Staatsmännern, Schriftstellern und Musikern anschauen dürfen, warum sollten wir uns dann nicht auch die Büros der Geheimangenten ansehen können? Ihre Privatsphäre ist doch viel interessanter. Vor allem dann, wenn sie Bewohner unserer kollektiven Vorstellungskraft sind. Mit ihrem Wirken an den Grenzen von Realität und Fiktion zeigt Kinga Dunikowski einen Weg auf, die Wirklichkeit als eine Simulation zu begreifen, die durch die von der Werbung stimulieren Sehnsüchte erschaffen wird.

Sie enthüllt die Untrennbarkeit von Kategorien der Realität und Nicht-Realität, die, wie das berühmte Martini, eine trockene Kombination geschaffen haben – geschüttelt jedoch nicht gerührt. Diese Elemente können nicht mehr voneinander getrennt werden und wir sind bereit zuzugeben, dass es eine raffinierte, wenn auch ein wenig traditionelle, Gesamtheit ist.

Kinga Dunikowska spielt mit den Konventionen der Popkultur und der Medien, die durch ihre Generation mit einer von jeglichen Berührungsängsten befreiten Nachsicht betrachtet werden. Die Visualität und Ornamentik der 70er Jahre, werden durch die Künstlerin bewusst und mit Freude verwendet – es ist doch die Zeit, in der sie geboren wurde. Die Kultur ist wie ein Ornament, das von Kinga Dunikowski zwanglos benutzt wird. Sie ist wie ein verworrenes Puzzel, das man auf verschiedene Arten zusammensetzten kann, und welches niemals ein vollständiges und vollständig begreifbares Bild ergeben wird. Es ist die Kunstkultur des 20. Jahrhunderts, die eine Bedeutungsebene für die Verbindungen zwischen der sog. niedrigen und hohen Kultur erschaffen hat und der Kunst den Einzug in Bereiche ermöglichte, in denen ästhetische Regeln sekundär sind.

Das Interesse der Künstlerin gilt offensichtlich dem Verlassen der Neutralität der Darstellung, der Vermischung von Bedeutungen, der Kontextualisierung des Objekts und der Simulation auf verschiedenen Ebenen. Das Innere täuscht ein richtiges Arbeitszimmer vor, ein Kunstwerk – Realität, Malerei – eine Inneneinrichtung. Und dies alles geschieht in Anführungszeichen einer kollektiven Vereinbarung, dass die Anwesenheit von fiktiven Personen sie in unserer Vorstellungskraft real werden lässt. Die Arbeiten von Kinga Dunikowska könnten zu den Formen des Dialogs mit dem Modernismus hinzugezählt werden, mit seiner ästhetischen Wertung und der Verbundenheit mit der Autonomie des künstlerischen Gegenstandes. Wenn Bond jedoch erscheint, die „modernen Werte“ zu verteidigen, wenn dieser Agent sie auch einmal geliebt haben sollte, wird es keine Bedeutung mehr haben.

 

ANETA SZALAK
polnische Kuratorin und Kunstkritikerein.

Direktorin des Instytut Sztuki Wyspa in Danzig, Vize-Vorstand der Stiftung Wyspa Progress, ehemals Mitautorin der Konzeption des Zentrums für Zeitgenössische Kunst „Łaźnia”, dessen Gründung sie 1998 herbeiführte. Vize-Vorstand der Polnischen Sektion des Internationalen Kritikerverbandes AICA.

  • Happy End
  • Gail Kirkpatrick

Ein „Happy End”, meine Damen und Herren, das wünschen wir uns doch alle - oder etwa nicht? Aber wie sieht das „Happy End” aus. Gibt es überhaupt ein allgemein gültiges „Happy End”? Ein „Happy End” schlechthin? Oder ist dieses Streben nach Glückseligkeit doch allein geprägt von unseren tiefsten individuellen Gefühlen, unbefleckt von fremden Einflüssen?
 
Kinga Dunikowska hat ein Kunstwerk mit dem Titel „Happy End” für den Kunstverein Gelsenkirchen geschaffen, ein Environment, das voll und ganz dem „Happy End” gewidmet ist. In der  Mitte des Ausstellungsraums hat die Künstlerin eine Plattform aufgebaut, die den Boden für einen kleinen idyllisch wirkenden Garten bereitet. Alles ist vorhanden, um das Klischee vom Garten-Idyll zu vollenden: Strahlend weißer Kiesweg, manikürter Rasen, eine gemütliche Parkbank, prächtige Blumen, fast wie die Kulissen für einen Film; ja, alles was in Stimmung bringt, was der Mensch so braucht, um ein „Happy End” à la Hollywood anzusteuern; zu schön, zu perfekt, zu kitschig und auch zu klischeehaft, um wirklich wahr zu sein. Aber die Zutaten für den Traumgarten sind tatsachlich vorhanden. Und um abzusichern, dass der Kuss fast so perfekt vonstatten geht wie sein utopisches, fiktives Vorbild aus der Welt des Kinos, hat Kinga Dunikowska das Signet der gigantischen Filmproduktionsfirma „MGM”  wie einen Sonnenersatz über ihr Gartenszenario gehängt. Die Virtualität des Kinos hat durch diesen Garten einen konkreten realen Erlebnischarakter erhalten. Er bietet dem Besucher die Möglichkeit, seine Träume, welche die fiktiven Welt des Kinos ausmachen, tatsächlich hier und jetzt auszuleben. Traumvorstellungen und reale Situation verschmelzen zu einer unwirklich wirkenden Realität. Eine Situation, die in ihrer Ambivalenz, angesichts der Bedeutung der Medien in unserer Alltagswelt, beinahe zu einem zeitgenössischen Zustand von Normalität geworden ist.

Und Kinga Dunikowska - eine Künstlerin der MTV-Generation - findet diesen Zustand tatsächlich normal. Sie hebt  keinen warnenden Finger und spricht auch keine gesellschaftskritischen Parolen aus. Sie ist, wie so viele feinfühlige Künstler ihrer Generation, schlechthin fasziniert von der Aufweichung der Grenzen zwischen Sein und Schein, zwischen Realität und Virtualität. Sie verneint diese Situation nicht, sondern fühlt sich in gewisser Weise darin zu Hause und kostet in ihren Kunst-werken die verschiedensten Ausdrucks- und Emotionsmöglichkeiten aus, die dieses multiple, faccettenreiche Wirklichkeitskonglomerat zu bieten hat. Ich lasse die Künstlerin zu Worte kommen: „Mich beschäftigt das Verhältnis von Realität und Fiktion - von Wahrheit und Lüge. Meine Frage lautet, warum wir Fiktionen gerne hinnehmen und uns mit der Realität schwer tun, warum wir uns gerne selbst Welten und Realitäten erschaffen. Dahinter steht zugleich meine eigene Faszination für solche Traumwelten und die Fähigkeit, sich in sie hinein zu versetzen. So hoffe ich, dass man sich auch in der von mir erschaffenen Welt wohl fühlt und sich von ihr einnehmen lässt.”

Kinga Dunikowska hat verständlicherweise auch kein Problem damit, die Verhältnisse von Sein und Schein umzukehren, um ein gleich ambivalentes Resultat zu erzielen. Für die Ausstellung „direttissima”, anlässlich des Umzugs der Kunstakademie Münster in ihren spektakulären Neubau, lieferte sie ein Werk mit dem Titel „Magic Garden”. Anstelle wachsenden Rasens und blühender Blumen fand sich der Besucher zwar in einem zwar echten Gewächshaus wieder, dieses aber war mit künstlichen Blumen „bepflanzt”. Verborgen in einem kleinen Innenhof des Musikpädagogischen Institutes der Universität legte die Künstlerin einen Garten mit Flora à la „Alice im Wunderland” an. Unter schützendem Glasdach gedieh im Klima der Künstlichkeit ein Pappbaum auf grünem Kunststoffrasen mit vielen bunten Papierblüten sowie kuschelig kissenähnlichen Stoffblumen.

Aufgrund ihrer künstlerischen Position kann man Kinga Dunikowska in gewisser Weise als  eine Urenkelin von Marcel Duchamp oder als ein Enkelkind der Popkünstler bezeichnen. Wie Duchamp ist sie an einer ästhetischen Beziehung zu alltäglichen Dingen interessiert, daran, wie alltägliche banale Dinge zu Kunst werden können. Aber das Alltägliche und Banale, das Duchamp vorfand, handelte von ganz anderen Dingen als die die Kinga Dunikowska beschäftigt. Nicht Flaschentrockner aus den Warenhaus, sondern Stars aus der Kinowelt sind nun die „Banalitäten”, die Dunikowskis Phantasie anregen. Anders als Duchamps der mit seinen Readymades einen Alltagsgegenstand zum Kunstwerk deklarierte, indem er ihn in den Raum eines Museums stellte, sind Kinga Dunikowskas vorgefundene Alltagsgegenstände schon zubereitete künstliche Dinge, deren Genese  sogar in der Virtualität stattgefunden hat.

Ähnlich den Popkünstlern fängt auch Dunikowska mit ihrer künstlerischen Frage mitten in der künstlerischen Welt an. Künstler wie Andy Warhol bedienten sich der Formsprache des Comics und der Print-Medien-Werbung, um den Einfluss dieser medial erzeugten virtuellen Bilderwelt auf unser Verständnis von Wirklichkeit zu reflektieren. Es kommt auch nicht von ungefähr, dass das küssende Paar auf der Einladungskarte der Ausstellung im Kunstverein Gelsenkirchen uns an die super- vereinfachten Umrisszeichnungen von Comicfiguren, aber veredelt im Stile eines Roy Lichtenstein erinnern. Aber Dunikowska bleibt nicht in dieser Bilderwelt, in der die Popkünstler im Großen und Ganzen mit ihrer Kunst verweilt haben. Sie geht einen Schritt weiter: Statt in deren Welt der Zweidimensionalität zu bleiben, inszeniert sie reale Environments, die das Szenario eines Comics oder Films simulieren. Es sind reale Räume, aus fiktiven Zusammenhängen erschaffen, die der Betrachter nun tatsächlich betreten kann: Die zweidimensionale Fiktion ist nun die mehrdimensionale Wirklichkeit.  

Die Theoretiker der Postmoderne, wie beispielsweise Jean Baudrillard, haben über diesen für sie nur scheinbaren Widerspruch philosophiert: Wie die medial erzeugte, fiktive Welt die als objektiv angesehene, als die wahre Wirklichkeit angenommene Welt in Frage stellt, ja: ersetzt. Künstler der Generation vor Kinga Dunikowska und noch deutlicher und vielleicht authentischer ihrer eigene Generation, zeigen uns, wie wir mit dieser ambivalenten Situation umgehen können. Sie interessieren sich für eine Realität, in der sich der Unterschied zwischen Schein und Sein selbst auflöst, ja wo der Bereich des Scheins sogar stärker leuchtet als der des Seins. Martin Henatsch schilderte Dunikowskas Position folgendermaßen: „Nicht die Kontroverse (sogenannte) Realität versus Kunst bestimmt ihre Arbeit vornehmlich. Dunikowska durchmischt die Ebenen und verführt mit der Umsetzung jener Träume, die längst realitätsbestimmend sind; und nicht allein die künstlerische Implantation realitätsfähiger Ausschnitte in den Alltag kennzeichnet ihre Vorgehensweise, sondern zugleich die Rückführung letztlich fremdbestimmter Traumwelten in die real erfahrbare Erlebniswelt.” Vielleicht mehr als alle anderen Medien hat die virtuelle Welt des Kinos unser Leben geformt. Dies beschreiben die Amerikaner sehr treffend, wenn sie vom Kino reden: „the movies are bigger than life”.  

In der Tat hat das  Kino hat unsere Vorstellung vom „Happy End” mehr als alle andere Medien geprägt. Denkt man nicht, wenn man von „Happy End” spricht, sogar fast automatisch ans Kino? So sehr, dass man fast sagen müsste, ohne Kino gäbe es auch im Leben kein „Happy End”? Sein und Schein teilen ebenbürtige Plätze dort, wo sich das zeitgenössische Leben abspielt. Und wenn man durch Kinga Dunikowskis „Happy End” in Gelsenkirchen spazieren geht, so könnte man meinen, dass eigentlich alles mit einem „Happy End” zu Ende gehen müsste.

  
DR. GAIL KIRKPATRICK
Leiterin der Kunsthalle Münster
Konzeption und Organisation zahlreicher Ausstellungen.

  • Unpredictable woman – Kinga D.
  • Anna Baranowa

“(...) the visible world is just a set of images and signs which are assigned appropriate places and values by imagination; this is a type of nourishment the imagination has to digest and process”.

Charles Baudelaire, 1859

     
Kinga D. is 28 years old and she is afraid of nothing. Kinga D. feels comfortable in her world. Kinga D. does not make critical, feminist art or any other art politically or correctly involved. She might, but what for?
No, she does not escape from reality, on the contrary, she absorbs it with all her senses.  She is a resident of today’s cosmopolis. There is no need to look for this place on a map. Life in metropolises is all alike. Iconosphere of a big city is a natural space for Kinga D. Ads attacking from billboards and invading privacy, film, television, Internet, hypermarkets. Fast and mass communication. Fast and mass consumption.
No, let’s not expect criticism of mass-media civilization from Kinga D. Others, older than her, have been doing this for years – those who are fed up with pressure of redundant pictures, redundant words and redundant objects. The escape has adopted many directions, but the dream of lost primitiveness, naturality and innocence prevails. Each of these roads ends up with a trap. It is increasingly more difficult to escape from the mass style of life, from the obligation of consumption, from the imperative of travelling, from soup concentrates and plastic packages. This is only the most external side of addiction of residents of contemporary global cities as well as villages, which strive to become like them. But it is not appropriate, in Kinga D.’s presence, to go on with this list of prejudices and complaints. After all, Kinga D. has an affirmative attitude toward the world.  And this tone is really something refreshing and new.
Ten years ago I wrote about two types of modernity eclecticism:  about the eclecticism of powerlessness and the eclecticism of revival. Mixing everything to gether is not embarrassing for Kinga D. She mixes pictures, techniques, situations, makes use of a fragment, quotation or close-up. She likes slogans, but at the same time she does not hide her erudition.  In her case, there is no point in distinguishing between high and low culture, if such a division makes any sense at all in the today’s world. No. What Kinga D. does is certainly the eclecticism of powerlessness. Then, is it the eclecticism of revival? Is it eclecticism at all? Charles Baudelaire wrote: “Eclectic is like a ship which would like to sail under four winds. (...) The eclectic’s work does not leave any memories”. Works by Kinga D. are featured with such intensity that they cannot be forgotten. I like when “pictures are nets”. This is Elias Canetti’s metaphor. Reality stopped in a picture becomes “the permanent catch”.
Kinga D. creates pictures using new media. She makes installations and events. Performs. She likes anecdotes and action. New media allow her to employ three-dimensional space and time.  But this is neither theatre nor film. New quality comes into being. Kinga D. is fascinated by moving between reality and fiction. Situations built with ready elements borrowed from reality gain suggestiveness owing to the artistic illusion. Kinga D. describes her program of action. A note left on the super agent’s desk (Bond’s Office, 2000) includes information against a cosmopolitan organization called ORAKEL, a founder of which is Kinga D.:

“ORAKEL is an organization which strives to blur the border between
reality and fiction. It wants the humanity to reach the point where it is
impossible to distinguish between the real and imagined worlds.
It attempts to present real persons and events as fictitious, and
fictitious persons and events as real.

Its leader is a woman named Kinga D.
We know no more about her except that she is unpredictable
and that she calls her machinations art, which makes her even
more dangerous for us”.

Kinga D. based her organization in Krakow where she was born and spent her early childhood. ORAKEL means oracle. A dangerous game is going on. On the border of probability and fiction.
Children enjoy such art. It is difficult to find a more open audience than kids. Recently, some young and ambitious director of an institution propagating new art addressed the children he met in his gallery in a patronizing manner as prospective viewers. Big mistake. Still today some of them cannot forgive him that. Who is a mature recipient of art? A diploma does not guarantee that.  People who are deaf and blind to art can be found at any age. Children can be envied their freshness of perception. In the Principle’s office in a Pruszcz Gdanski secondary school there is a motto hanging on a wall: ”We can learn more from our students than they can learn from us. We represent the world that is leaving, they – the world that is coming” .
Kinga D. has still the receptivity of a child. The child has an overall and consolidated view of the world. The child can forgive the world a lot. Chaotic and atomized perception is a nuisance for the adults, in particular of those who lose intuition and empathy. Kinga D. willingly reaches for the aesthetics of a toy. She can design them and make them on her own. A pink cardboard car of a natural size in  Baby you can drive my car (2001), a cardboard spaceship in  A Rose is (2002), huge wooden butterflies in different colors in her most recent work A breeze of fortune.
Kinga D. moves both real and imagined props into her installations. She incorporates photography, TV monitors, video projectors, but also elements of nature: sand, cut flowers, “real” lawn from the underground. For opponents of new media as well as skeptics, including the author of this text, such hybrid combinations indicate at some failure. Actually, it is enough to take a stroll of galleries and modern art museums, beginning with Zamek Ujazdowski up to Tate Modern, to find out that frequently new media are tools used by bores and “do-it-yourself” amateurs deprived of imagination.
Kinga D. lets herself go. She is unpredictable but has a strong background.  Home was the first place of her artistic education. Then she studied at the best German universities.  At Bonn University she studied art history, philosophy and English, but quickly she gave herself to art.  She is young so it is only right to mention her masters, Prof. Reiner Ruthenbeck and Prof. Katarina Fritsch from the Academy of Fine Arts in Münster. However, no matter how good the background is, it would be useless if not supported by the talent of the unpredictable artist.
Kinga D. is afraid of nothing. Kinga D. is not afraid of dreaming. She can transform trivial inspiration into a poetic metaphor. A kitchen table covered with check oilcloth/American cloth. For me – the embodiment of homeliness. At its opposite sides two monitors are placed on stools.  People try talking to each other. On each screen we see a face of a man who is saying something. Fragment of that face, without eyes, without a nose. The title is self-explanatory:

„On absolute inability to express oneself concretely, that is a metaphorical manner of talking about essentials” (2000).

Kinga D.’s intention is formulated here. Kinga D. gives herself up to the rule of imagination. She does not limit herself to anything. In the project A Rose is, presented in spring this year in Galeria Potocka in Krakow, she moves to plans of the universe poetization. At the center of the gallery, a large cardboard satellite is hanging from the ceiling and on the walls – illustrations presenting parts of the globe. Each of them includes an accurately selected point, placed on the equator from which a verse by Gertrude Stein: a rose is... will be sent into the universe. The plan of creating an “eternal” poem has been elaborated in detail. The only outstanding issue is to gain resources. When the cardboard satellite will be replaced by a real one, poetic signals transmitted from the Earth will travel into the eternal space. Not even for an instant, Kinga D. considers this project as conceptual only.
Imagination (imaginatio), i.e. ability to create images (in the sense of imago), and not only tabula, allows Kinga D. to combine different impulses, evoke new pictorial and semantic qualities. Magic Garten (2001) is a work that Hans Gercke so rightly wrote about. Theme of a “magic garden” materialized through the form and metaphor of a “hothouse” prompts, however, further interpretations. Such a set-up is as much revealing as well rooted in culture. Artificial garden closed in glass house prompted immediate associations with fin-de-siècle “hothouses” by Maurice Maeterlinck :

“Oh, the hothouse amongst the woods!
And the doors of yours always closed!
And everything that is under your dome!
And under my soul in your analogies!”

The Polish translator and commentator of Maeterlinck’s work, Zenon Przesmycki-Miriam, wrote about Hothouses: “The book was extraordinary, amazing. As in the primeval forest, the dense tangles of lianas, hawthorn, thorns and nettle hide flowers of astonishing beauty and thrilling fragrance, but as in the primeval forest only the pioneer familiar with symbols of subtropical flora knows how to move around”. This language from hundred years ago sounds anachronic today, but Jean Baudrillard, currently in vogue, uses a similar metaphor. In his book La société de consommation, he compares objects of the contemporary civilization to entities from the border of flora and fauna.  Their accumulation reminds one of luxuriant and overwhelming jungle where a man finds it difficult to move around. Baudrillard believes that “It is necessary to quickly describe this flora and fauna as we see it and experience it  (...) – remembering all the time, in view of their abundance and excess, that these are products of human activity, and that they are subordinated not to natural laws of biology but to the law of market value.”  

Kinga D. as a brave pioneer struggles through this jungle of objects, information and images produced by the contemporary civilization and searches for new meanings. It is stuffy in the Magic garden. Its flora is artificial. And this artificiality is intensified ad absurdum. The installation has casket-like layout. A cardboard tree grows in a glass casket of the hothouse.  Paper color flowers and leaves are pasted over the tree. Such an artificial tree might act as an ornament in a nursery school. The impression of infantile, kitsch-like coziness is increased by colorful cushions in the form of large flowers scattered all around the carpet. Still, this space has a human dimension. The horrendous performance of pre-fabricated nature is being shown on video  placed in the hothouse’s corner. It shows the stages of creating the garden “in concentrate”. The artist brought this toy from London, astonished that one could invent the idea of a home garden based on some material, which grows and blooms if fertilized by a chemical preparation!  In this “hothouse of soullessness” one would like to quote after Maeterlinck:

            “My Lord! My Lord, when shall we have rain,
            and snow, and wind in the hothouse!”

Accumulation of contexts, associations and meanings becomes Kinga D.’s specialty. Only seemingly this has a character of a post-modern game. Manfred Schneckenburger called Kinga D.’s practices a “magic school of perception”. This attitude is best illustrated by an installation in public space Temple Ra or eyes of Doctor T. J. Eckleburg/ (2001). The artist transformed an open-work Wewerka Pavilion in the city park of Münster into a temple of the suspicious God. Is it for sure Ra - the Egyptian god of Sun, whose holy eye pulsates with neon light on the top of the pavilion? More fascinating are eyes that watch us from inside, projected on a large board.  The projection is accompanied by words from F. Scott Fizgerald’s novel The Great Gatsby on the mysterious eyes of Doctor T. J. Eckleburg. They look from a highway billboard, somewhere in the middle between West Egg and New York, in uninhabited area covered up with junk and dust. In the world without god, those eyes going blind, faded because of sun and rain become the  ersatz of God’s look. However eyes that look at us from the inside of the temple are neither fatigued or absent. These are the eyes of a young person. They still have a “green light” ahead and they believe, as young Gatsby did, in “orgiastic future”.  Only then, they will develop “the ugly gift for losing illusions”.

And what will happen if unpredictable Kinga D. fades? So many outstanding works within such a short span of time? She does not have to fear this. In her recent installation A breeze of fortune, presented in the Polish Sculpture Center in Oronsko, the artist referred to the symbol of a butterfly as a sign of soul, happiness, inspiration, lightness and metamorphosis. According to the Greek mythology and Christian iconography placing a butterfly on a creature made of clay means granting it a soul. A large color photograph shows a monumentalized profile of a young woman against the abundance of the green. A butterfly sat down on her tongue. The young woman is Kinga D. If she fades away, there is a squadron of butterflies waiting in alert on the floor. Made of wood they look like airplanes. If the need arises, each of them will take off as to ultimately sit on the artist’s tongue in order to reinforce her soul.

  • A Spy of the Modern Era
  • Aneta Szylak

Bond lives forever, beyond time and reality, forever in his prime, both professionally and sexually fit. A fictitious character so imprinted in our reality that he is able to advertise watches, cars and alcohol just as actors or sportsmen do. He became a universal symbol of a man-conqueror, who reveals only partial truth about himself, yet manages to persuade us that we know him. Nonetheless, our knowledge of Bond is determined by what we see in the films. We never see him at his place, usually in anonymous hotel rooms, somebody else’s office, labs, factories or simply in the open. Bond’s Office, installation by Kinga Dunikowska adds the missing part of the story we have been told, giving us the impression that we are beginning to learn more. Bond’s Office is an area attributed to a man but created by a woman. It is the quintessence of how a stereotypical male is constructed: through things he owns and women he takes. The artist notices this scheme and now ironically manipulates its components.

Installation is the most intimate form of art. It is a surrounding which the viewer can enter and feel with all his senses. It can not only be seen, but also heard, smelled and sensed with the entire body. The sensuous space of this manly seclusion appeals to our emotions, reveals what by nature should remain hidden. The idea itself to organise an office like this could suggest that the artist is not familiar with the rules of conspiracy. Therefore, we can easily assume this is ‘not real’. It is an attempt to answer how a space can be organised for a person who is by nature homeless, not attributed to any location. Let us analyse the elements constituting Bond’s Office. Comfortable armchairs and chairs create good working conditions, although the colours of the interior are slightly too hot, in character resembles a one-room apartment more than a work area. The interior’s mood is strongly associated with the 1970’s, filled with office devices, chests of drawers with maps and drawings, but also portraits of the Queen’s, Bond’s superior M, as well as the inventive deliverer of all gadgets Q. And now we are certain it is all just a jest. We surely cannot believe that she believes that a sexist such as 007 would be sentimental enough to keep photographs of girls he only spent one night with when he was fulfilling the spy’s duties in service of Her Majesty. Forest behind the window, favourite Martini glasses and a shaker on the shelf. A collection of tapes documenting the agent’s achievements in his different incarnations. All of it is very narcissistic in climate. Kinga Dunikowska lives in celebrated past.

On the walls we can see paintings which we know are works of the author of the installation. In here, however, their role is to be part of the interior, they are elements of camouflage. They constitute a part of the model the artist is attempting to tame. They are both a quotation and ornaments, suggesting a specific place in time, marking the modernist style of the interior. The paintings are not on their own, out of the interior’s context, ‘objectively’ exhibited on a museum wall. They highlight the vision of Bond as a man accustomed to sophisticated simplicity, quality and modernity in all its aspects.

On Bond’s desk we find a memo written by M. It says that the spy’s superiors expect Bond to neutralize a Kings D. The objective of ORAKEL, organisation led by this mysterious stranger, is to mix “reality with fiction” which makes it extremely dangerous for Bond. But why? Is it because Bond exists in reality, or because he does not exist and never has? Bond is a real character, just as Larry King, Madonna and George W. Bush as well as Lara Croft are real! Bond is also macho and represents a phallocentric viewpoint which is, sadly!,  already becoming passé at least as a theoretical concept. One question appears then: does it matter and to what extent does it matter that Bond’s opponent is female? Up until now Bond has rather been fighting against men. Women, even those on the enemy’s side, usually succumbed to his charm – as long as they were not neutralized by then. Bond uses sex as element of his strategy of gathering informants and helpers, and what is more we know that a stressful profession of a spy requires adequate relaxation...  Does M. worry that the leader of ORAKEL will resist the inexhaustible 007? She does belong to the generation whose members avoid emotionally unavailable womanizers with proneness to violence. Is ORAKEL’s intention to stop Bond’s world from being treated seriously? Does the fact that Bond’s opponent is female – a real, modern one – help the ironic perception of what is the pop-cultural image of the man we hate to desire?

It also seems to matter that, according to Bond’s superiors, Kinga D. treats her manipulations as art, which could place the artist’s work in the area of discussion of the artist’s role in modern reality. Troubles with art, especially troubles with its public reception, appear usually where it enters part of reality, when it crosses the magical line beyond which its identification and classification is hindered. Special agent is placed against what art usurps, against art entering regions which are prohibited, reserved. He is to fight what reveals and controls the convention he himself is part of.

The artist, by playing with conventions of modern design and patterns of prestige preferred by men, reveals her emotional attitude towards masculinity as cultural pattern created by media. Similarly as in other works she plays with conventions of the perfect holiday as in a colourful travel agency brochure [Virtual Reality, 2001] or with mirages of artificial gardens made of fabric, foam and plastic [The Magic Garden, 2000]. The Bond’s Office installation is in a way a museum interior. Since we can visit cabinets of statesmen, authors and musicians, why should we not visit special agent’s study? Their privacy is indeed far more interesting, especially if they inhabit our common imagination. With her playing with the line between reality and fiction Kinga Dunikowska indicates a way to perceive reality as simulation created by desires stimulated by advertisements. She protects the inseparability of reality and unreality, which create, just like the notorious Martini, a sophisticated combination - shaken, however not stirred. The elements cannot be separated any more, and we are ready to admit that it forms an intricate, although already quite traditional unity.

Kinga Dunikowska plays with conventions of popular culture and media, which are treated by her generation with awe-free patronizing. Vision and ornaments of the 1970s are consciously and joyously recuperated by her – this is exactly when she was born. Culture is like an ornament which she can easily use. Like a complicated puzzle which can be arranged in different ways and which never give a full image, graspable in its entirety. It was the artistic culture of the 20th century which created the semantic space for connections between the so-called ‘high” and “low” culture, allowed art to enter territories where aesthetic rules are not of primary importance.

The artist is clearly interested in going beyond the neutrality of exposition, mixing of meanings, contextualising of the object, simulating on different levels. The interior mimics a real office, work of art - reality, painting – interior decoration, and all this happens on behalf of our common consent to fictitious characters being mixed in our imaginations with real ones. Kinga Dunikowska’s realisations can be described as forms of dialogue with modernism, its aesthetic valuations and attachment to self-irony of artistic objects. If however Bond does come and stand for his values, then even if the spy did love her once, it will not be of any importance.

  • Nieobliczalna kobieta – Kinga D.
  • Anna Baranowa

(...) świat widzialny jest tylko zbiorem obrazów i znaków, którym wyobraźnia wyznacza odpowiednie miejsce i wartość; jest to rodzaj pokarmu, jaki ona ma przetrawić i przetworzyć”.
Charles Baudelaire, Rządy wyobraźni, 1859

     
Kinga D. ma 28 lat i niczego się nie boi. Kinga D. dobrze czuje się w swoim świecie. Kinga D. nie uprawia sztuki krytycznej, feministycznej, ani innej politycznie i poprawnie zaangażowanej. Umiałaby to robić, ale po co?
Nie, ona nie ucieka od rzeczywistości, wręcz przeciwnie – wchłania ją wszystkimi zmysłami. Jest mieszkanką współczesnej cosmopolis. Nie trzeba szukać tego miejsca na mapie. Życie w metropoliach toczy się podobnie. Ikonosfera wielkiego miasta jest naturalną przestrzenią Kingi D. Reklama atakująca z billboardów i wkraczająca w prywatność, film, telewizja, internet, hipermarkety. Szybka i masowa komunikacja. Szybka i masowa konsumpcja.
Nie, nie oczekujmy od Kingi D. krytyki cywilizacji mass-mediów. Robią to od wielu lat starsi od niej, znużeni naporem niepotrzebnych obrazów, niepotrzebnych słów, niepotrzebnych przedmiotów. Ucieczka odbywa się w wielu kierunkach: dominuje marzenie o utraconej pierwotności, naturalności, niewinności. I każda z tych dróg kończy się pułapką. Coraz trudniej uciec od masowego stylu życia, od obowiązku konsumpcji, od nakazu podróżowania, od zup w koncentracie i plastikowych opakowań. To tylko najbardziej zewnętrzna strona uzależnień mieszkańców współczesnych globalnych miast i upodabniających się do nich wiosek. Ale nie na miejscu jest ciągnąć w obecności Kingi D. tę listę uprzedzeń i narzekań. Kinga D. ma – pomimo wszystko – afirmatywny stosunek do świata. I ten ton jest czymś naprawdę ożywczym i nowym.
Pisałam przed dziesięciu laty o dwóch eklektyzmach współczesności. O eklektyzmie bezsiły i eklektyzmie odnowicielskim. Kinga D. nie krępuje się mieszać wszystkiego ze wszystkim. Miesza obrazy, techniki, sytuacje, operuje fragmentem, cytatem, zbliżeniem. Lubi slogany, ale nie ukrywa też swojej erudycji. W jej przypadku nie ma uzasadnienia podział między kulturą wysoką a niską, o ile w dzisiejszym świecie podział ten ma jeszcze jakikolwiek sens. Nie. To, co robi Kinga D., to nie jest w żadnym wypadku eklektyzm bezsiły. Czy  jest to zatem eklektyzm odnowicielski? Czy w ogóle jest to eklektyzm? Charles Baudelaire pisał: „Eklektyk jest jak okręt, który chciałby płynąć z czterema wiatrami. (...) Dzieło eklektyka nie pozostawia wspomnień”. Prace Kingi D. mają taką intensywność, że nie pozwalają o sobie zapomnieć. Lubię, gdy „obrazy są sieciami”. To metafora Eliasa Canetti. Rzeczywistość zatrzymana w obrazie staje się “trwałym połowem”.
Kinga D. buduje obrazy, posługując się nowymi mediami. Tworzy instalacje, wydarzenia. Przed-stawia. Ma zamiłowanie do anegdoty, do akcji. Nowe media umożliwiają zaangażowanie trójwymiarowej przestrzeni i czasu. Ale nie jest to teatr, nie jest to film. Tworzy się nowa jakość. Kingę D. fascynuje poruszanie się pomiędzy rzeczywistością a fikcją. Sytuacje budowane z wziętych z rzeczywistości, gotowych elementów, nabierają sugestywności dzięki artystycznej iluzji. Kinga D. opisała swój program działania. W notatce pozostawionej na stole super-agenta (Biuro Bonda, 2000), możemy przeczytać donos na kosmopolityczną organizację o nazwie ORAKEL, której założycielką jest Kinga D.:


„ORAKEL jest organizacją, która próbuje zatrzeć granice
pomiędzy rzeczywistością a fikcją.
Chce doprowadzić ludzkość do tego, aby nie można było
rozróżnić pomiędzy światem rzeczywistym a wyimaginowanym.
Próbuje przedstawić realne osoby i zdarzenia jako fikcyjne,
a fikcyjne osoby i wydarzenia jako rzeczywiste.
Osobą kierującą jest kobieta zwana Kingą D.
Nic bliższego nam o niej nie wiadomo, poza tym, że jest nieobliczalna
i swoje machinacje nazywa sztuką,
a to czyni ją dla nas jeszcze bardziej niebezpieczną”.

Swoją organizację Kinga D. usytuowała w Krakowie, gdzie się urodziła i spędziła wczesne dzieciństwo. ORAKEL znaczy wyrocznia. Toczy się niebezpieczna gra. Na granicy prawdopodobieństwa i fikcji.
    Ta sztuka podoba się dzieciom. Trudno o bardziej szczerych odbiorców. Niedawno pewien młody i ambitny dyrektor miejskiej placówki upowszechniającej sztukę najnowszą zwrócił się protekcjonalnie do napotkanych w swojej galerii dzieci jako do  p r z y s z ł y c h  widzów. Gruby błąd. Niektóre z nich dotąd nie chcą mu tego zapomnieć. Kto to jest dojrzały odbiorca sztuki? Nie ma na to dyplomu. Ludzie głusi i ślepi na sztukę są w każdym przedziale wieku. Dzieciom można pozazdrościć świeżości. W gabinecie dyrektorki gimnazjum w Pruszczu Gdańskim wisi hasło: „Możemy się od swoich uczniów więcej nauczyć niż oni od nas. W nas jest świat, który już przemija, a w nich świat, który się tworzy”1.

Kinga D. ma ciągle chłonność dziecka. Dziecko posiada całościowy, scalony obraz świata. Dziecko wiele światu wybacza. Chaotyczne, zatomizowane widzenie jest udręką dorosłych, zwłaszcza tych, którzy tracą intuicję i empatię. Kinga D. chętnie sięga do estetyki zabawki. Sama potrafi je projektować i robić. Naturalnej wielkości różowy samochód z tektury w Baby you can drive my car (2001), tekturowy statek kosmiczny w A Rose is (2002), wielkie drewniane motyle w różnych kolorach w jej najnowszej pracy Powiew szczęścia.
Kinga D. przenosi do swoich instalacji przedmioty rzeczywiste i wymyślone, włącza w nie fotografię, monitory telewizyjne, projektory video, a także fragmenty natury: piasek, żywe kwiaty, „prawdziwy” trawnik z metra. Dla przeciwników nowych mediów oraz sceptyków, do których zalicza się pisząca te słowa, tak hybrydyczne połączenia oznaczają pewną porażkę. Zresztą wystarczy się przejść po galeriach i muzeach sztuki najnowszej, od Zamku Ujazdowskiego po Tate Modern, aby się upewnić w przykrej konstatacji, iż nowe media są jakże często polem działania dla nudziarzy i pozbawionych wyobraźni majsterkowiczów.

Kinga D. pozwala sobie na wiele. Jest nieobliczalna, ale ma pewny grunt.  Dom rodzinny był pierwszym miejscem artystycznej edukacji. Potem odebrała nauki w najlepszych niemieckich uczelniach. Studiowała na uniwersytecie w Bonn historię sztuki, filozofię i anglistykę, ale szybko oddała się wyłącznie sztuce.  Jest na tyle młoda, że wypada wspomnieć o jej mistrzach, prof. Reinerze Ruthenbecku i prof. Katarinie Fritsch z Akademii Sztuk Pięknych w Münster. Wtajemniczonym wiadomo też, że organizacja ORAKEL wzmacnia swoje artystyczne machinacje, współpracując z Polskim Portalem Kultury www.o.pl,  rodzinnym przedsięwzięciem Dunikowskich. Na nic by się jednak nie zdał najlepszy background bez – to przecież oczywiste – talentu nieobliczalnej artystki.
Kinga D. niczego się nie boi. Kinga D. nie boi się marzyć. Banalną inspirację potrafi przekształcić w poetycką metaforę. Kuchenny stół przykryty ceratą w kratkę. Dla mnie uosobienie domowego ciepła. Po jego przeciwległych stronach ustawione na stołkach dwa monitory. Ludzie próbują ze sobą rozmawiać. Na każdym ekranie twarz człowieka, który coś mówi. Fragment tej twarzy, bez oczu, bez nosa. I tytuł, który mówi wszystko: O absolutnej niemożności wyrażania się konkretnie, czyli metaforyczny sposób mówienia o rzeczach zasadniczych (2000). Tu sformułowana jest intencja Kingi D. Kinga D. oddaje się  r z ą d o m   w y o b r a ź n i. Ona niczym się nie ogranicza. W projekcie A Rose is,  przedstawionym na wiosnę 2002 w Galerii Potocka w Krakowie, posuwa się do planów poetyzacji przestrzeni kosmicznej. W centrum galerii podwieszony wielki satelita z tektury, na ścianach plansze z fragmentami kuli ziemskiej. Na każdej precyzyjnie wybrany punkt, umieszczony na równiku, z którego wysyłany będzie w przestrzeń kosmiczną wers Getrudy Stein: a rose is... Plan stworzenia „wiecznego” wiersza został w szczegółach obmyślany. Pozostaje tylko kwestia zdobycia środków. Gdy satelita z tektury zostanie zastąpiony prawdziwym, wysyłane z Ziemi poetyckie sygnały przeniosą się w przestrzeń wieczną. Kinga D. ani przez chwilę nie myśli, że może to być projekt tylko konceptualny.


Wyobraźnia (imaginatio), czyli zdolność tworzenia obrazów w sensie imago, a nie tylko tabula, pozwala Kindze D. scalać – na zasadzie poetyckiego skrótu – różnorodne impulsy i powoływać nowe obrazowe i znaczeniowe jakości. Magic Garten (2001) jest pracą, o której już trafnie pisał Hans Gercke. Topos „magicznego ogrodu” ukonkretniony poprzez formę i metaforę „cieplarni” skłania jednak do kolejnych interpretacji. To zestawienie jest tyleż odkrywcze, co ugruntowane w kulturze. Zamknięty  w domku ze szkła sztuczny ogród natychmiast skojarzył mi się z fin-de-sièclowymi „cieplarniami” Maurice’a Maeterlincka:

 „O cieplarni pośród lasów!
I te drzwi twoje na zawsze zaparte!
I wszystko to, co się znajduje pod twoją kopułą!
I pod mą duszą w twoich analogiach!”

Polski tłumacz i komentator Maeterlincka, Zenon Przesmycki-Miriam, tak pisał o Cieplarniach: „Książka była niezwykła, zdumiewająca. Jak w puszczy dziewiczej, pod gęstymi splotami lian, głogów, cierni i pokrzyw, kryją się w niej kwiaty olśniewającej piękności i przejmującej woni, ale też jak w puszczy dziewiczej tylko pionier, znający się dobrze z tą podzwrotnikową roślinnością symbolów, obrócić się potrafi”. Ten język sprzed stu lat brzmi dzisiaj  anachronicznie, ale modny obecnie Jean Baudrillard również używa podobnej metafory. W książce La société de consommation porównuje przedmioty współczesnej cywilizacji do bytów z pogranicza flory i fauny. Ich nagromadzenie przypomina bujną i przytłaczającą dżunglę, w której człowiek z trudem się porusza. „Trzeba starać się szybko opisać – postuluje Baudrillard – tę florę i tę faunę, tak ją widzimy i przeżywamy (...) – nie zapominając ani przez chwilę, przy jej bogactwie i nadmiarze, że są to produkty ludzkiej aktywności, i że są one podporządkowane nie naturalnym prawom biologicznym, lecz prawu wartości rynkowej”.

Kinga D. jak odważny pionier przedziera się przez ten gąszcz przedmiotów, informacji i obrazów, produkowanych przez współczesną cywilizację i szuka nowych znaczeń. W Magicznym ogrodzie jest duszno. Jego roślinność jest sztuczna, z tym że sztuczność spotęgowana jest ad absurdum. Instalacja ma układ szkatułowy. W szklanej szkatule cieplarni wyrasta drzewo z tektury, oblepione papierowymi, kolorowymi kwiatami i liśćmi. Takie sztuczne drzewko mogłoby służyć za dekorację w przedszkolu. Wrażenie infantylnej, kiczowatej przytulności powiększają rozrzucone na zielonej podłodze z wykładziny kolorowe poduchy w kształcie wielkich kwiatów. Ta przestrzeń ma jeszcze wymiar ludzki. Horrendalny spektakl prefabrykowanej natury roztacza się w szkatule magnetowidu, ustawionego w rogu cieplarni. Można w nim prześledzić etapy powstawania ogrodu „w koncentracie”. Artystka przywiozła tę zabawkę z Londynu, zdumiona, że można było wymyślić ideę domowego ogródka wyhodowanego z jakiegoś tworzywa, który po podlaniu chemicznym preparatem, rośnie i zakwita! W tej „cieplarni bezducha” chce się zawołać za Maeterlinckiem:

 „Mój Boże! mój  Boże, kiedyż będziemy mieli deszcz,
I śnieg, i wiatr w cieplarni!”

Spiętrzanie kontekstów, asocjacji, znaczeń staje się specjalnością Kingi D. Z pozoru tylko ma to charakter postmodernistycznej gry. Manfred Schneckenburger nazwał machinacje Kingi D. „magiczną szkołą widzenia“. Najlepszym przykładem tej postawy jest instalacja w przestrzeni publicznej Świątynia Ra lub oczy doktora T. J. Eckleburga (2001). Artystka przekształciła ażurowy Pawilon Wewerki na terenie parku miejskiego w Münster w świątynię podejrzanego Boga. Czy na pewno jest to egipski bóg Słońca Ra, którego święte oko pulsuje neonowym światłem u szczytu pawilonu? Bardziej fascynują oczy, które obserwują nas z wnętrza, wyświetlane na wielkiej tablicy. Projekcji towarzyszą słowa z powieści F. Scotta Fizgeralda Wielki Gatsby o tajemniczych oczach doktora T. J. Eckleburga. Spoglądają one z billboardu, ustawionego przy autostradzie gdzieś w połowie drogi z West Egg do Nowego Jorku, na bezludną okolicę, zasypaną śmieciami i  popiołem. W świecie bez boga te wyblakłe od słońca i deszczu, ślepnące oczy są ersatzem boskiego spojrzenia. Oczy, które patrzą na nas z wnętrza świątyni nieznanego boga, nie są jednak znużone i nieobecne. To są oczy młodej osoby, znane z Autoportetu z 1998 roku –zabawnej, błazeńskiej fotografii. Te oczy mają przed sobą „zielone światło”, wierzą – jak młody Gatsby – w „orgiastyczną przyszłość”.  Dopiero później zdobędą „brzydki dar tracenia iluzji”.

A co będzie, gdy nieobliczalna Kinga D. osłabnie? Tyle wybitnych prac w tak krótkim czasie? Ona i tego nie musi się bać. W ostatniej instalacji Powiew szczęścia, zrealizowanej w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, artystka odwołała się do symboliki motyla jako znaku duszy, szczęścia, natchnienia, lekkości i przemiany. Według mitologii greckiej oraz ikonografii chrześcijańskiej położenie motyla na języku istoty ulepionej z gliny oznacza darowanie jej duszy. Wielkie kolorowe zdjęcie pokazuje zmonumentalizowany profil młodej kobiety na tle bujnej zieleni. Na wyciągniętym języku przysiadł motyl. Młodą kobietą jest Kinga D. A gdyby osłabła, to już czeka w pogotowiu szwadron motyli, przyczajonych na podłodze. Zrobione z drewna wyglądają jak samoloty. Gdy zajdzie potrzeba, każdy z nich wzbije się z osobna do lotu, aby usiąść na języku artystki i wzmocnić jej duszę.

  • Szpieg z krainy nowoczesności
  • Aneta Szylak

Bond żyje wiecznie, poza czasem i rzeczywistością, zawsze w sile wieku, sprawny zawodowo i seksualnie. Jest postacią fikcyjną tak wrośniętą w naszą rzeczywistość, że jest w stanie reklamować  zegarki, samochody i trunki równie dobrze jak czynią to aktorzy i sportowcy. Stał się uniwersalnym symbolem mężczyzny-zdobywcy, który udostępniając zaledwie cześć prawdy o sobie zbudował w nas przeświadczenie, że go znamy. Jednakże nasza wiedza o Bondzie jest określona tym, co pokazano nam w filmach. Nigdy nie widzimy to w jego własnych miejscach, a tylko w anonimowych hotelowych pokojach, cudzych gabinetach, laboratoriach, halach fabrycznych lub po prostu w otwartej przestrzeni. Instalacja Kingi Dunikowskiej Biuro Bonda dopisuje brakującą część do przyswojonej nam historii, daje nam złudzenie, że zaczynamy wiedzieć więcej. Biuro Bonda jest przestrzenią przypisaną mężczyźnie ale zbudowaną przez kobietę. Jest kwintesencją tego, jak budowany jest stereotyp mężczyzny: poprzez to co posiada i poprzez te, które posiada. Artystka zaobserwowała ten wzorzec i ironicznie manipuluje jego składowymi.

Instalacja jest sztuką najbardziej intymną ze wszystkich. Jest otoczeniem, w które widz wchodzi, odbierając wszystkimi zmysłami. Można nie tylko ją zobaczyć, można ją usłyszeć, powąchać i odczuć całym ciałem. Zmysłowa przestrzeń tego męskiego miejsca odosobnienia apeluje do naszych emocji, daje poczucie naruszenia czegoś, co z natury powinno pozostać w ukryciu. Sam pomysł organizacji takiego biura mógłby wskazywać na nieznajomość zasad konspiry. Możemy z góry więc zakładać, że to „nieprawda”. Jest to próba odpowiedzi na pytanie, jak mogłaby wyglądać przestrzeń zorganizowana dla osoby z natury bezdomnej, nie przypisanej do żadnego miejsca. Przeanalizujmy elementy, jakie składają się na Biuro Bonda. Wygodne fotele i krzesła stwarzają dobre warunki pracy, choć kolorystyka wnętrza jest nieco zbyt gorąca, ma erotyczny charakter bardziej garsoniery niż gabinetu do pracy. Wnętrze, którego nastrój silnie kojarzy się z latami siedemdziesiątymi wypełniają urządzenia biurowe, szafki z szufladami na mapy i rysunki, ale także portret królowej, portrety szefa M, pomysłowego dostawcy Bondowych gadżetów Q oraz licznych kochanek agenta. I w tym miejscu upewniamy się, że to zgrywa. Bo przecież nie należy wierzyć w to, że ona wierzy, że taki seksista jak 007 sentymentalnie trzymałby fotografie dziewczyn, z którymi spędził noc przy okazji wypełniania obowiązków szpiegowskich na rzecz Jej Królewskiej Mości! Za oknami las, na półeczce ulubione kieliszki do Martini i shaker. Kolekcja kaset dokumentuje dokonania agenta w różnych wcieleniach. Całość ma bardzo narcystyczny klimat. Bond Kingi Dunikowskiej żyje celebrowaną przeszłością.

Na ścianach znajdują się obrazy i jak wiemy skądinąd są to obrazy autorki instalacji. Tutaj jednak pełnią rolę wyposażenia, elementu kamuflażu. Są częścią modelu, jaki autorka stara się uczynić sobie podległym. Służą jako cytat i jako ornament, mający sugerować określone miejsce w czasie, naznaczać modernizującą stylistykę wnętrza. Obrazy nie istnieją same w sobie, wyjęte z kontekstu wnętrza i „obiektywnie” wyeksponowane na muzealnej ścianie. Umacniają wizję Bonda jako mężczyzny przywiązanego do wyrafinowanej prostoty, jakości i nowoczesności w jej każdym znaczeniu.

Na biurku Bonda znajdujemy notatkę sporządzoną przez M. Wynika z niej, że mocodawcy szpiega oczekują od niego unieszkodliwienia Kingi D. ORAKEL, organizacja na której czele stoi tajemnicza nieznajoma, przyjęła za cel mieszanie „realności z fikcją”, co czyni ją dla Bonda bardzo niebezpieczną. Dlaczego jednak? Czy dlatego, że Bond istnieje naprawdę, czy też dlatego, że nie istnieje i nigdy nie istniał? Przecież James Bond jest postacią rzeczywistą, tak samo jak rzeczywiści są Larry King, Madonna i George W. Bush oraz Lara Croft! Bond jest także macho i reprezentuje fallocentryczny porządek świata który już odchodzi, ach odchodzi w przeszłość, przynajmniej jako konstrukcja teoretyczna. Zachodzi więc pytanie: czy i jakie ma znaczenie fakt, że przeciwnikiem Bonda jest właśnie kobieta? Bond do tej pory walczył raczej z mężczyznami. Kobiety, nawet te po stronie wroga, zazwyczaj ulegały jego urokowi - o ile ktoś ich w porę nie unieszkodliwił. Bond używa seksu jako elementu strategii pozyskiwania informatorów i pomocników, a ponadto przecież wiadomo, że wykonując stresującą pracę szpiega musi się odpowiednio zrelaksować...  Czyżby M. obawiał się, że liderka ORAKEL oprze się niestrudzonemu 007? Należy przecież do pokolenia, którego przedstawicielki omijają niedostępnych emocjonalnie kobieciarzy ze skłonnością do przemocy. Czy ORAKEL chce doprowadzić do tego, ze świat Bonda przestanie być traktowany serio? Czy to, że przeciwnikiem Bonda jest kobieta - realna i współczesna - sprzyja ironicznemu oglądowi (i podglądaniu) tego, co jest pop-kulturowym obrazem mężczyzny , którego nienawidzimy pożądać?

Istotne zdaje się by także to, że jak twierdzą przełożeni Bonda, Kinga D. „traktuje swoje machinacje jako sztukę”, co mogłoby lokować pracę artystki w obszarze dyskusji na temat roli artysty we współczesnej rzeczywistości. Kłopoty sztuki, zwłaszcza kłopoty z jej publiczną recepcją, pojawiają się z reguły tam, gdy wchodzi ona w dziedzinę rzeczywistości, gdy przekracza magiczną granicę poza którą jej identyfikacja i klasyfikacja jest utrudniona. Agent specjalny zostaje skierowany przeciwko uzurpacjom sztuki, przeciwko wchodzeniu sztuki w rejony zakazane, zarezerwowane. Ma zwalczyć to, co odsłania i obezwładnia konwencję, której sam jest nieodłączną częścią.

 Artystka, która gra konwencjami modernistycznego designu i wzorcami prestiżu preferowanego przez mężczyzn, ujawnia swój emocjonalny stosunek do współczesnej męskości jako wzorca kulturowego wykreowanego przez media. Podobnie, jak bawi się w innych pracach konwencjami udanego urlopu rodem z kolorowego folderu firmy turystycznej {Virtual Reality, 2001] czy ułudami sztucznych ogrodów wykonanych z tkaniny, pianki i plastiku [The Magic Garden, 2000]. Instalacja Biuro Bonda działa w pewnym sensie jak muzeum wnętrza. Skoro możemy oglądać gabinety mężów stanu, pisarzy i muzyków, dlaczego nie mielibyśmy oglądać biur agentów specjalnych? Ich prywatność jest przecież znacznie ciekawsza, zwłaszcza, jeżeli są mieszkańcami  naszej wspólnej wyobraźni. Swoimi grami na granicach realności i fikcji Kinga Dunikowska wskazuje sposób postrzegania rzeczywistości jako symulacji wytworzonej przez stymulowane reklamą pragnienia. Osłania nierozdzielność kategorii realności i nierealności, które stworzyły, niczym słynne Martini, wytrawną kombinację - wstrząśniętą jednak, nie zaś mieszaną. Elementów nie da się już rozdzielić i jesteśmy gotowi się zgodzić, że to wyrafinowana, choć nieco już tradycyjna całość.

Kinga Dunikowska gra konwencjami kultury popularnej i mediów, które jej pokolenie traktuje z wolną od obaw pobłażliwością. Wizualność i ornamentyka lat siedemdziesiątych, rekuperowane są przez nią świadomie i radośnie - przecież właśnie wtedy się urodziła. Kultura jest jak ornament, którym swobodnie operuje. Jak zawikłane puzzle, które można układać na różne sposoby i które nigdy nie dają pełnego i dającego się w całości ogarnąć obrazu. To kultura artystyczna XX wieku, która wytworzyła przestrzeń znaczeniową dla połączeń pomiędzy tak zwaną kulturą wysoką i niską, pozwoliła wtargnąć sztuce na terytoria, w których reguły estetyczne nie odgrywają pierwszorzędnej roli.

Autorkę wyraźnie interesuje wyjście poza neutralność ekspozycji, mieszanie znaczeń, kontekstualizowanie obiektu, symulacja na różnych poziomach. Wnętrze udaje prawdziwy gabinet, dzieło sztuki - rzeczywistość, malarstwo - dekorację wnętrza, a to wszystko odbywa się w cudzysłowie wspólnej zgody na to, że obecność w naszej wyobraźni czyni postaci fikcyjne rzeczywistymi. Realizacje Kingi Dunikowskiej zaliczyć by można do form dialogowania z modernizmem, z jego estetycznym wartościowaniem i przywiązaniem do autonomii przedmiotu artystycznego. Jeżeli Bond jednak przybędzie, ujmując się za jego wartościami, to nawet jeżeli ten szpieg kiedyś ją kochał, nie będzie miało żadnego znaczenia.

  • Happy End
  • Gail Kirkpatrick

Happy End, proszę Panstwa, życzymy sobie przecież wszyscy – czyżby nie?
Ale jak wygląda Happy End? Czy jest coś takiego jak powszechnie uznany Happy End? Happy End ostateczny? Czy jest to dążenie za szczęściem jednak wyłącznie kształcone naszymi najgłębszymi indywidualnymi uczuciami, nieskalane poprzez obce wpływy?

Kinga Dunikowska stworzyła dzieło pod tytułem Happy End dla Kunstvereinu Gelsenkirchen, – environment, ktory jest całkowicie poświęcony Happy End.
Pośrodku hali wystawienniczej artystka ustawiła platformę, która tworzy podłoże dla małego, idylicznego ogródka. Znajdujemy wszystkie elementy, by potwierdzić stereotypy (kliszee) o idealnym ogrodzie: biała ścieżka, zadbany trawnik, zapraszająca ławka, wspaniałe kwiaty – prawie jak kulisy do filmu, – tak, wszystko, co wprowadza w nastrój, czego człowiek pragnie, by dążyć ku Happy End a la Hollywood.
Zbyt piękne, zbyt perfekcyjne, zbyt kiczowne i grające ze stereotypem (kliszee), by było prawdziwe. Ale skladniki do wymarzonego ogrodu naprawdę istnieją. I by zapewnić, że pocałunek odbędzie się tak samo perfekcyjnie jak jego utopijny, fikcyjny wzór ze świata filmu, Kinga Dunikowska umieściła sygnet gigantycznej firmy produkcyjnej MGM jak zastępcze słońce naprzeciwko sceny ogrodowej.
Wirtualność kina dostała poprzez ten ogród konkretny, realny charakter życiowy. Oferuje widzowi możliwość rzeczywistego przeżycia swoich marzeń, które wywodzą się z fikcyjnego świata filmu, – teraz i tutaj. Wyobrażone i realne sytuacje łączą się w rzeczywistość, która wydaje się nieprawdziwa. Sytuacja, która –  w swojej ambiwalencji, biorąc pod uwagę znaczenie mediów w naszym świecie codziennym – stała się prawie już współczesnym stanem normalnym.

I Kinga Dunikowska – artystka generacji MTV – uważa ten stan też faktycznie za normalny. Nie podnosi ostrzegająco palca i nie wypowiada paroli krytykujących społeczeństwo. Ona jest, jak wielu subtelnych artystów jej generacji, zafascynowana zamazaniem granic pomiędzy bytem a pozorem, pomiędzy rzeczywistością a wirtualnością. Ona nie zaprzecza tej sytuacji, lecz raczej czuje się w niej w pewnym sensie zadomowiona i delektuje się w swych pracach różnymi możliwościami wypowiedzi oraz emocji, które oferuje ten wieloraki i wszechstronny konglomerat rzeczywistości.
Niech artystka sama dojdzie do słowa: „Interesuje mnie stosunek pomiędzy rzeczywistością a fikcją – prawdą a kłamstwem. Moje pytanie, to dlaczego się zadawalamy fikcją i martwimy  rzeczywistością, dlaczego uwielbiamy tworzyć sobie sami światy i rzeczywistości. Poza tym sama jestem zafascynowana tymi wymarzonymi światami jak też właściwością, oswojenia się w nich. Mam nadzieję, że widz da się też ująć poprzez przeze mnie stworzony świat i będzie czuł się w nim swobodnie.”

Kinga Dunikowska oczywiście też nie ma kłopotu z tym, by odwrócić stosunek pomiędzy bytem a pozorem, by osiągnąć również ambiwalentny wynik.
Do wystawy „direttissima”, (która odbyła się z okazji przeprowadzki Akademii Sztuk Pięknych do ich wspaniałego nowego budynku), artystka stworzyła pracę Magic Garden. Zamiast prawdziwej, rosnącej trawy i kwitnących kwiatów, widz odnalazł się owszem w prawdziwej cieplarni lecz ze sztuczną naturą. Ukryty na małym, wewnętrznym dziedzińcu Instytutu Muzycznego Uniwersytetu artystka stworzyła ogród z florą a la Alice w krainie czarów. Pod ochroną szklanego dachu kwitły w klimacie sztuczności drzewo tekturowe na sztucznej zielonej trawie z wieloma papierowymi kwiatami oraz kwiaty-poduszki.

Biorąc pod uwagę artystyczną postawę Kingi Dunikowskiej można by nazwać ją prawnuczką Marcela Duchampa lub wnuczką artystów Pop-artu.
Tak jak Duchamp jest zainteresowana estetycznym związkiem do rzeczy codziennych, tym, jak banalne narzędzia mogą stać się sztuką. Ale codzienne i banalne, które napotkał Duchamp, traktowały o zupełnie innych sprawach niż te, które interesują Kingę Dunikowską. Nie suszarka butelek ze sklepu, ale gwiazdy ze świata kina są dzisiejszymi „banalnościami”, które fascynują Dunikowską.
Inaczej niż Duchamp, który zadeklarował poprzez Readymady codzienne narzędzia jako dzieło sztuki, wprowadzając je do pomieszczenia muzeum, znalezione narzędzia codzienności Kingi Dunikowskiej są już spreparowanymi sztucznymi rzeczami, których geneza nawet odbyła się w wirtualności.

Podobnie jak artyści Pop-artu Dunikowska rozpoczyna swoje artystyczne zastanowienia pośroduku artystycznego/sztucznego świata. Artyści jak Andy Warhol posługiwali się komiksu i reklamy drukowanej, by reflektować wpływy medialnie stworzonego, wirtualnego świata obrazów na nasze zrozumienie rzeczywistości. Nie jest też przypadkiem, że całująca się para na zaproszeniu do wystawy w Kunstverein Gelsenkirchen przypomina uproszczone rysunki komiksowe, lecz uszlachetnione w stylu Roy Lichtensteina. Ale Dunikowska nie zostaje w tym świecie obrazowym, w którym – podsumując - artyści Popu ze swoją sztuką pozostali. Ona idzie krok dalej: zamiast zostać w ich świecie dwuwymiarowym, ona inscynizuje realne environmenty, które symulują scenariusz komiksu lub filmu. Są to pomieszczenia rzeczywiste, stworzone z fikcyjnych składników, które widz teraz może faktycznie przekraczać. Dwuwymiarowa fikcja stała się wielowymiarową rzeczywistością.

Teoretycy postmodernizmu, jak na przykład Jean Baudrillard, filozofowali nad tą dla nich tylko pozorną sprzecznością: w jaki sposób medialnie stworzony, fikcyjny świat kwestionuje objektywnie jako prawdziwą rzeczywistość uznany świat: nawet zastępuje. Artyści generacji przed Kingą Dunikowską, i może nawet bardziej autentycznie artyści jej własnej generacji, pokazują, w jaki sposób możemy obchodzić się z tą ambiwalentną sytuacją. Interesują się rzeczywistością w której różnica pomiędzy bytem a pozorem same się rozwiązują, gdzie zakres pozoru nawet świeci jaśniej niż zakres bytu. Martin Henatsch w ten sposób określił pozycję Dunikowskiej: „Nie kontrowersja (tak zwana) rzeczywistość wersus sztuka opanowuje jej pracę w pierwszym rzędzie. Dunikowska przemiesza platformy i uwodzi tworzeniem tych marzeń, które już dawno opanowują rzeczywistość; I nie tylko artystyczna implantacja w życie codzienne fragmentów, które mogłyby być prawdziwe, cechuje jej sposób twórczy, lecz także oddanie światów wymarzonych, które ostatecznie są obce, do świata przeżywanego.” Może bardziej niż każde inne medium, świat wirtualny kina ukształtował nasze życie. Amerykanie określili to bardzo trafnie, mówiąc o kinie „the movies are bigger than life”.

Faktycznie kino ukształtowało nasze wyobrażenie o Happy End bardziej niż inne media. Czy nie myślimy, gdy mówimy o Happy End, prawie automatycznie o kinie? Nawet tak bardzo, że trzeba by prawie że powiedzieć, iż bez kina w życiu nie byłoby Happy Endu? 
Byt i pozór dzielą tam równe miejsca, gdzie się odbywa życie współczesne. A gdy spaceruje się przez Happy End Kingi Dunikowskiej w Gelsenkirchen, to możnaby pomyśleć, że tak właściwie wszystko powinno się skończyć Happy Endem.